<< Home Page | Walter Index

Aesop's Fables: Walter of England

Fable 60. De cive et equite.

Perry

Civis, eques sub rege vigent: hic prelia regis,
Hic dispensat opes; hic vir et ille senex.
Invidie, perflata genis, innata doloris
Flammis, fax iuvenem torret honore senis.
Regis in aure truces figit de cive susurros:
"Est tibi non pastor, sed lupus ille senex.
Ditant furta senem, crevit sua copia furtis,
Est sua de censu gaza recisa tuo.
Firmabo mea verba manu, sua furta fateri
Hunc faciam: bello iudice, verus ero."
Cum moveant obiecta senem, plus debilis etas
Hunc movet ac senii crimine visus hebes.
Parcunt iura seni si pro sene pugnet amicus,
Cui nullius odor fenoris arma probat.
Mendicat pugilem, sed abest qui pugnet amicus:
Nam refugit, viso turbine, falsus amor;
Dum fortuna tonat, fugitivos terret amicos,
Et quis amet, quis non, sola procella docet.
Cena trahit civem, differt nox una duellum;
Sollicitat mentem iusta querela senis:
"Quos meritis emi, multos mihi fecit amicos
Longa dies, cunctos abstulit hora brevis.
De tot amicorum populo non restitit unus,
Quamque dedi multis, nemo repensat opem.
Rebar pace frui: mea paci congruit etas,
Sed mea turbavit gaudia livor edax.
Hosti multa meo palmam pepigere: tepesco,
Ille calet; careo viribus, ille viget;
Arma parum novi, se totum prebuit armis.
Est mihi visus hebes, visus acutus ei.
Nil mihi prebet opem nisi iuste gratia cause;
De fragili queritur preside causa potens.
Corporis eclipsim timet alti copia cordis:
Nam fragili peccat mens animosa manu.
Si turpes nitide mendax infamia vite
Infigit maculas, quid nituisse iuvat?"
Desperat lugetque senex; hunc lenit arator
Qui senis arva novat, annua lucra ferens:
"Me stimulat pietas pro te perferre duellum,
Est mihi pro domino dextra parata meo."
Ecce dies oritur, locus est tempusque duello:
Stant pugiles, inhiant mente manuque sibi.
Est equiti fedum, quod stet, quod pugnet, arator,
Seque putat victum ni cito vincat eum.
Nil de se retinet virtus oblita futuri:
Dextera corporeas prodiga fundit opes;
Ictus ipse suos steriles expendit in usus
Et feriens hostem se magis ipse ferit.
Sed proprie virtutis opes abscondit arator
Dum locus expense detur et hora sue:
Aut motu fallit aut armis temperat ictus
Predicitque minas frontis utrumque iubar;
Dormitans vigilat et cessans cogitat ictus,
Et metuens audet dextra notatque locum.
Hec mora non artis ratio, sed culpa timoris
Creditur; arte fruens, esse videtur iners.
Gaudet eques vicisse putans, spernitque bubulcum
Sudoremque suum tergit ab ore suo.
Ecce moram nescit, equitem speculata morantem
In cubiti nodum rustica clava ferit.
Huius plaga loci totius corporis aufert
Robur: cedit eques seque cadente sedet.
O nova simplicitas! sedet ipse vocatque sedentem
Et, nisi surgat eques, surgere velle negat.
"Surge," bubulcus ait. Cui miles: "Surgere nolo."
Alter ait: "Sedeas, meque sedere licet."
Turba stupet. Prefectus adest equitique moranti
Imperat aut surgat aut superatus eat.
Heret eques. Prefectus ait: "Te vicit arator."
Pugna cadit. Regi panditur ordo rei.
Rex ait: "Incisum noda, prefecte, duellum;
Dedecus explanet ille vel ille suum."
Pugna redit milesque sedet velut ante sedebat.
"Surge," bubulcus ait: "Non volo," reddit eques.
Cultor ait: "Dum stare negas ego stare negabo.
Surgere si temptas, surgere promptus ero."
Ambo sedent, ridet populus, presesque bubulco
Intonat: "Aug pugnes aut fuge. Tempus abit."
Cultor aid: "Surgat! caderet, si surgere vellet."
"Percute," preses ait: "Percute, surget eques.
Te decet aut illum victi sibi ponere nomen."
"Hoc mihi non ponam nomen," arator ait.
"Surgo, surge, miser! Nam turpe ferire sedentem
Est mihi, sicque tibi turpe sedendo mori."
Sic ait et timidum mulcet; rogat ille furentem:
"Parce precor; vincor, supplico, victor abi."
Leta novat fortuna senem; senis unicus heres
Scribitur et dignas intrat arator opes.
Ius superat vires, sors aspera monstrat amicum.
Plus confert odio gratia, fraude fides.
Fine fruor versu gemino; quod cogitat omnis
Fabula declarat datque quod intus habet.